aitech-moj-2023/wyk/09_Zanurzenia_slow.ipynb

{
 "cells": [
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "![Logo 1](https://git.wmi.amu.edu.pl/AITech/Szablon/raw/branch/master/Logotyp_AITech1.jpg)\n",
    "<div class=\"alert alert-block alert-info\">\n",
    "<h1> Modelowanie języka</h1>\n",
    "<h2> 09. <i>Zanurzenia słów (Word2vec)</i>  [wykład]</h2> \n",
    "<h3> Filip Graliński (2022)</h3>\n",
    "</div>\n",
    "\n",
    "![Logo 2](https://git.wmi.amu.edu.pl/AITech/Szablon/raw/branch/master/Logotyp_AITech2.jpg)\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "## Zanurzenia słów (Word2vec)\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "W praktyce stosowalność słowosieci okazała się zaskakująco\n",
    "ograniczona. Większy przełom w przetwarzaniu języka naturalnego przyniosły\n",
    "wielowymiarowe reprezentacje słów, inaczej: zanurzenia słów.\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "### „Wymiary” słów\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Moglibyśmy zanurzyć (ang. *embed*) w wielowymiarowej przestrzeni, tzn. zdefiniować odwzorowanie\n",
    "$E \\colon V \\rightarrow \\mathcal{R}^m$ dla pewnego $m$ i określić taki sposób estymowania\n",
    "prawdopodobieństw $P(u|v)$, by dla par $E(v)$ i $E(v')$ oraz $E(u)$ i $E(u')$ znajdujących się w pobliżu\n",
    "(według jakiejś metryki odległości, na przykład zwykłej odległości euklidesowej):\n",
    "\n",
    "$$P(u|v) \\approx P(u'|v').$$\n",
    "\n",
    "$E(u)$ nazywamy zanurzeniem (embeddingiem) słowa.\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "#### Wymiary określone z góry?\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Można by sobie wyobrazić, że $m$ wymiarów mogłoby być z góry\n",
    "określonych przez lingwistę. Wymiary te byłyby związane z typowymi\n",
    "„osiami” rozpatrywanymi w językoznawstwie, na przykład:\n",
    "\n",
    "-   czy słowo jest wulgarne, pospolite, potoczne, neutralne czy książkowe?\n",
    "-   czy słowo jest archaiczne, wychodzące z użycia czy jest neologizmem?\n",
    "-   czy słowo dotyczy kobiet, czy mężczyzn (w sensie rodzaju gramatycznego i/lub\n",
    "    socjolingwistycznym)?\n",
    "-   czy słowo jest w liczbie pojedynczej czy mnogiej?\n",
    "-   czy słowo jest rzeczownikiem czy czasownikiem?\n",
    "-   czy słowo jest rdzennym słowem czy zapożyczeniem?\n",
    "-   czy słowo jest nazwą czy słowem pospolitym?\n",
    "-   czy słowo opisuje konkretną rzecz czy pojęcie abstrakcyjne?\n",
    "-   …\n",
    "\n",
    "W praktyce okazało się jednak, że lepiej, żeby komputer uczył się sam\n",
    "możliwych wymiarów — z góry określamy tylko $m$ (liczbę wymiarów).\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "### Bigramowy model języka oparty na zanurzeniach\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Zbudujemy teraz najprostszy model język oparty na zanurzeniach. Będzie to właściwie najprostszy\n",
    "**neuronowy model języka**, jako że zbudowany model można traktować jako prostą sieć neuronową.\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "#### Słownik\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "W typowym neuronowym modelu języka rozmiar słownika musi być z góry\n",
    "ograniczony. Zazwyczaj jest to liczba rzędu kilkudziesięciu wyrazów —\n",
    "po prostu będziemy rozpatrywać $|V|$ najczęstszych wyrazów, pozostałe zamienimy\n",
    "na specjalny token `<unk>` reprezentujący nieznany (*unknown*) wyraz.\n",
    "\n",
    "Aby utworzyć taki słownik, użyjemy gotowej klasy `Vocab` z pakietu torchtext:\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "16"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "from itertools import islice\n",
    "import regex as re\n",
    "import sys\n",
    "from torchtext.vocab import build_vocab_from_iterator\n",
    "\n",
    "\n",
    "def get_words_from_line(line):\n",
    "  line = line.rstrip()\n",
    "  yield '<s>'\n",
    "  for m in re.finditer(r'[\\p{L}0-9\\*]+|\\p{P}+', line):\n",
    "     yield m.group(0).lower()\n",
    "  yield '</s>'\n",
    "\n",
    "\n",
    "def get_word_lines_from_file(file_name):\n",
    "  with open(file_name, 'r') as fh:\n",
    "    for line in fh:\n",
    "       yield get_words_from_line(line)\n",
    "\n",
    "vocab_size = 20000\n",
    "\n",
    "vocab = build_vocab_from_iterator(\n",
    "    get_word_lines_from_file('opensubtitlesA.pl.txt'),\n",
    "    max_tokens = vocab_size,\n",
    "    specials = ['<unk>'])\n",
    "\n",
    "vocab['jest']"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "['<unk>', '</s>', '<s>', 'w', 'wierzyli']"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "vocab.lookup_tokens([0, 1, 2, 10, 12345])"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "#### Definicja sieci\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Naszą prostą sieć neuronową zaimplementujemy używając frameworku PyTorch.\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [],
   "source": [
    "from torch import nn\n",
    "import torch\n",
    "\n",
    "embed_size = 100\n",
    "\n",
    "class SimpleBigramNeuralLanguageModel(nn.Module):\n",
    "  def __init__(self, vocabulary_size, embedding_size):\n",
    "      super(SimpleBigramNeuralLanguageModel, self).__init__()\n",
    "      self.model = nn.Sequential(\n",
    "          nn.Embedding(vocabulary_size, embedding_size),\n",
    "          nn.Linear(embedding_size, vocabulary_size),\n",
    "          nn.Softmax()\n",
    "      )\n",
    "\n",
    "  def forward(self, x):\n",
    "      return self.model(x)\n",
    "\n",
    "model = SimpleBigramNeuralLanguageModel(vocab_size, embed_size)\n",
    "\n",
    "vocab.set_default_index(vocab['<unk>'])\n",
    "ixs = torch.tensor(vocab.forward(['pies']))\n",
    "out[0][vocab['jest']]"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Teraz wyuczmy model. Wpierw tylko potasujmy nasz plik:\n",
    "\n",
    "    shuf < opensubtitlesA.pl.txt > opensubtitlesA.pl.shuf.txt\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [],
   "source": [
    "from torch.utils.data import IterableDataset\n",
    "import itertools\n",
    "\n",
    "def look_ahead_iterator(gen):\n",
    "   prev = None\n",
    "   for item in gen:\n",
    "      if prev is not None:\n",
    "         yield (prev, item)\n",
    "      prev = item\n",
    "\n",
    "class Bigrams(IterableDataset):\n",
    "  def __init__(self, text_file, vocabulary_size):\n",
    "      self.vocab = build_vocab_from_iterator(\n",
    "         get_word_lines_from_file(text_file),\n",
    "         max_tokens = vocabulary_size,\n",
    "         specials = ['<unk>'])\n",
    "      self.vocab.set_default_index(self.vocab['<unk>'])\n",
    "      self.vocabulary_size = vocabulary_size\n",
    "      self.text_file = text_file\n",
    "\n",
    "  def __iter__(self):\n",
    "     return look_ahead_iterator(\n",
    "         (self.vocab[t] for t in itertools.chain.from_iterable(get_word_lines_from_file(self.text_file))))\n",
    "\n",
    "train_dataset = Bigrams('opensubtitlesA.pl.shuf.txt', vocab_size)"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "(2, 5)"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "from torch.utils.data import DataLoader\n",
    "\n",
    "next(iter(train_dataset))"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "[tensor([   2,    5,   51, 3481,  231]), tensor([   5,   51, 3481,  231,    4])]"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "from torch.utils.data import DataLoader\n",
    "\n",
    "next(iter(DataLoader(train_dataset, batch_size=5)))"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "None"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "device = 'cuda'\n",
    "model = SimpleBigramNeuralLanguageModel(vocab_size, embed_size).to(device)\n",
    "data = DataLoader(train_dataset, batch_size=5000)\n",
    "optimizer = torch.optim.Adam(model.parameters())\n",
    "criterion = torch.nn.NLLLoss()\n",
    "\n",
    "model.train()\n",
    "step = 0\n",
    "for x, y in data:\n",
    "   x = x.to(device)\n",
    "   y = y.to(device)\n",
    "   optimizer.zero_grad()\n",
    "   ypredicted = model(x)\n",
    "   loss = criterion(torch.log(ypredicted), y)\n",
    "   if step % 100 == 0:\n",
    "      print(step, loss)\n",
    "   step += 1\n",
    "   loss.backward()\n",
    "   optimizer.step()\n",
    "\n",
    "torch.save(model.state_dict(), 'model1.bin')"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Policzmy najbardziej prawdopodobne kontynuacje dla zadanego słowa:\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "[('ciebie', 73, 0.1580502986907959), ('mnie', 26, 0.15395283699035645), ('<unk>', 0, 0.12862136960029602), ('nas', 83, 0.0410110242664814), ('niego', 172, 0.03281523287296295), ('niej', 245, 0.02104802615940571), ('siebie', 181, 0.020788608118891716), ('którego', 365, 0.019379809498786926), ('was', 162, 0.013852755539119244), ('wszystkich', 235, 0.01381855271756649)]"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "device = 'cuda'\n",
    "model = SimpleBigramNeuralLanguageModel(vocab_size, embed_size).to(device)\n",
    "model.load_state_dict(torch.load('model1.bin'))\n",
    "model.eval()\n",
    "\n",
    "ixs = torch.tensor(vocab.forward(['dla'])).to(device)\n",
    "\n",
    "out = model(ixs)\n",
    "top = torch.topk(out[0], 10)\n",
    "top_indices = top.indices.tolist()\n",
    "top_probs = top.values.tolist()\n",
    "top_words = vocab.lookup_tokens(top_indices)\n",
    "list(zip(top_words, top_indices, top_probs))"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Teraz zbadajmy najbardziej podobne zanurzenia dla zadanego słowa:\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "[('.', 3, 0.404473215341568), (',', 4, 0.14222915470600128), ('z', 14, 0.10945753753185272), ('?', 6, 0.09583134204149246), ('w', 10, 0.050338443368673325), ('na', 12, 0.020703863352537155), ('i', 11, 0.016762692481279373), ('<unk>', 0, 0.014571071602404118), ('...', 15, 0.01453721895813942), ('</s>', 1, 0.011769450269639492)]"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "vocab = train_dataset.vocab\n",
    "ixs = torch.tensor(vocab.forward(['kłopot'])).to(device)\n",
    "\n",
    "out = model(ixs)\n",
    "top = torch.topk(out[0], 10)\n",
    "top_indices = top.indices.tolist()\n",
    "top_probs = top.values.tolist()\n",
    "top_words = vocab.lookup_tokens(top_indices)\n",
    "list(zip(top_words, top_indices, top_probs))"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "code",
   "execution_count": 1,
   "metadata": {},
   "outputs": [
    {
     "name": "stdout",
     "output_type": "stream",
     "text": [
      "[('poszedł', 1087, 1.0), ('idziesz', 1050, 0.4907470941543579), ('przyjeżdża', 4920, 0.45242372155189514), ('pojechałam', 12784, 0.4342481195926666), ('wrócił', 1023, 0.431664377450943), ('dobrać', 10351, 0.4312002956867218), ('stałeś', 5738, 0.4258835017681122), ('poszła', 1563, 0.41979148983955383), ('trafiłam', 18857, 0.4109022617340088), ('jedzie', 1674, 0.4091658890247345)]"
     ]
    }
   ],
   "source": [
    "cos = nn.CosineSimilarity(dim=1, eps=1e-6)\n",
    "\n",
    "embeddings = model.model[0].weight\n",
    "\n",
    "vec = embeddings[vocab['poszedł']]\n",
    "\n",
    "similarities = cos(vec, embeddings)\n",
    "\n",
    "top = torch.topk(similarities, 10)\n",
    "\n",
    "top_indices = top.indices.tolist()\n",
    "top_probs = top.values.tolist()\n",
    "top_words = vocab.lookup_tokens(top_indices)\n",
    "list(zip(top_words, top_indices, top_probs))"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "#### Zapis przy użyciu wzoru matematycznego\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Powyżej zaprogramowaną sieć neuronową można opisać następującym wzorem:\n",
    "\n",
    "$$\\vec{y} = \\operatorname{softmax}(CE(w_{i-1}),$$\n",
    "\n",
    "gdzie:\n",
    "\n",
    "-   $w_{i-1}$ to pierwszy wyraz w bigramie (poprzedzający wyraz),\n",
    "-   $E(w)$ to zanurzenie (embedding) wyrazy $w$ — wektor o rozmiarze $m$,\n",
    "-   $C$ to macierz o rozmiarze $|V| \\times m$, która rzutuje wektor zanurzenia w wektor o rozmiarze słownika,\n",
    "-   $\\vec{y}$ to wyjściowy wektor prawdopodobieństw o rozmiarze $|V|$.\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "##### Hiperparametry\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Zauważmy, że nasz model ma dwa hiperparametry:\n",
    "\n",
    "-   $m$ — rozmiar zanurzenia,\n",
    "-   $|V|$ — rozmiar słownika, jeśli zakładamy, że możemy sterować\n",
    "    rozmiarem słownika (np. przez obcinanie słownika do zadanej liczby\n",
    "    najczęstszych wyrazów i zamiany pozostałych na specjalny token, powiedzmy, `<UNK>`.\n",
    "\n",
    "Oczywiście możemy próbować manipulować wartościami $m$ i $|V|$ w celu\n",
    "polepszenia wyników naszego modelu.\n",
    "\n",
    "**Pytanie**: dlaczego nie ma sensu wartość $m \\approx |V|$ ? dlaczego nie ma sensu wartość $m = 1$?\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "#### Diagram sieci\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Jako że mnożenie przez macierz ($C$) oznacza po prostu zastosowanie\n",
    "warstwy liniowej, naszą sieć możemy interpretować jako jednowarstwową\n",
    "sieć neuronową, co można zilustrować za pomocą następującego diagramu:\n",
    "\n",
    "![img](./09_Zanurzenia_slow/bigram1.drawio.png \"Diagram prostego bigramowego neuronowego modelu języka\")\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "#### Zanurzenie jako mnożenie przez macierz\n",
    "\n"
   ]
  },
  {
   "cell_type": "markdown",
   "metadata": {},
   "source": [
    "Uzyskanie zanurzenia ($E(w)$) zazwyczaj realizowane jest na zasadzie\n",
    "odpytania (<sub>look</sub>-up\\_). Co ciekawe, zanurzenie można intepretować jako\n",
    "mnożenie przez macierz zanurzeń (embeddingów) $E$ o rozmiarze $m \\times |V|$ — jeśli słowo będziemy na wejściu kodowali przy użyciu\n",
    "wektora z gorącą jedynką (<sub>one</sub>-hot encoding\\_), tzn. słowo $w$ zostanie\n",
    "podane na wejściu jako wektor $\\vec{1_V}(w) = [0,\\ldots,0,1,0\\ldots,0]$ o rozmiarze $|V|$\n",
    "złożony z samych zer z wyjątkiem jedynki na pozycji odpowiadającej indeksowi wyrazu $w$ w słowniku $V$.\n",
    "\n",
    "Wówczas wzór przyjmie postać:\n",
    "\n",
    "$$\\vec{y} = \\operatorname{softmax}(CE\\vec{1_V}(w_{i-1})),$$\n",
    "\n",
    "gdzie $E$ będzie tym razem macierzą $m \\times |V|$.\n",
    "\n",
    "**Pytanie**: czy $\\vec{1_V}(w)$ intepretujemy jako wektor wierszowy czy kolumnowy?\n",
    "\n",
    "W postaci diagramu można tę interpretację zilustrować w następujący sposób:\n",
    "\n",
    "![img](./09_Zanurzenia_slow/bigram2.drawio.png \"Diagram prostego bigramowego neuronowego modelu języka z wejściem w postaci one-hot\")\n",
    "\n"
   ]
  }
 ],
 "metadata": {
  "kernelspec": {
   "display_name": "Python 3 (ipykernel)",
   "language": "python",
   "name": "python3"
  },
  "language_info": {
   "codemirror_mode": {
    "name": "ipython",
    "version": 3
   },
   "file_extension": ".py",
   "mimetype": "text/x-python",
   "name": "python",
   "nbconvert_exporter": "python",
   "pygments_lexer": "ipython3",
   "version": "3.10.5"
  },
  "org": null
 },
 "nbformat": 4,
 "nbformat_minor": 1
}