<unk>
<unk>
<unk>
<unk>
i
<unk>
dziwnie
tu
płasko
i
równo
aż
po
horyzont
woda
jest
wszędzie
na
poziomie
morza
lub
poniżej
o
metr
półtora
prawie
dwa
to
z
nią
przed
siedmiu
wiekami
zmagali
się
poddani
książąt
gdańsku
pomorskich
przed
dwustu
lat
tym
mennonici
przed
stu
osadnicy
pruskiego
zaborcy
bo
drugiej
światowej
z
małej
holandii
pozostało
duże
mokradło
uciekająca
hitlerowska
armia
chcąc
utrudnić
powód
zwycięzcą
wysadziła
ochronne
wały
zatopiła
stacji
pomp
spaliła
śluzy
most
zerwała
elektryczne
ginie
tysiąc
sześćset
gospodarstw
znalazło
się
pod
wodą
reszta
zdewastowane
trudno
było
wówczas
wyobrazić
sobie
żuławy
osuszone
i
zagospodarowane
a
jednak
metr
po
metrze
poldery
odwadniana
przywracając
życie
na
polach
i
w
zagrodach
nowym
mieszkańcom
przybyłym
z
różnych
zakątków
polski
nie
brakowało
sił
i
entuzjazmu
choć
proces
stabilizacji
i
integracji
wcale
nie
był
łatwy
delta
pis
by
siedemdziesiąt
pięć
tysięcy
hektarów
pociętych
rzekami
kanałami
a
połączonych
wspólną
myślą
inżynierską
sprzed
wielu
lat
w
tym
niezwykłym
skansenie
hydrotechniki
nie
razi
ani
prymitywny
prom
ani
zwodzony
dziewiętnastowiecznym
most
na
szkarpawie
wpisany
na
zawsze
w
żuławski
pejzaż
zabytkowy
mechanizmy
nie
poddały
się
niszczącej
sile
czasu
pozostawi
niezawodny
i
rzetelnie
służą
ludziom
takich
wspomnień
z
przeszłości
jest
tu
wiele
stuletnie
obrotowy
most
kolejowy
ciągle
zadziwia
prostotą
konstrukcji
wielotonowy
przęsło
poruszany
siłą
mięśni
przesuwa
się
gładko
jak
za
dawnych
lat
i
wcale
nie
wymaga
super
techniki
sterowniczych
pulpitów
i
komputerów
po
prostu
działa
<unk>
<unk>
a
<unk>
o
<unk>
jeszcze
ciekawsze
są
pochylnie
kanał
elbląski
ostródzkiego
unikalny
w
europie
urządzenia
techniczne
z
fantazją
zaprojektowany
i
starannie
wykonanych
przed
stu
kilkudziesięciu
laty
na
niespełna
dziesięciu
kilometrowym
odcinku
między
był
tyńcem
a
miejscowością
całunie
nowy
teren
opada
uprawiać
z
to
metrów
trzeba
więc
było
wymyśleć
sposób
na
przeniesienie
promu
lądem
i
wymyśloną
podobno
trudno
było
znaleźć
sponsora
tego
ryzykownego
przedsięwzięcia
ale
argument
że
nikt
na
świecie
taki
budowli
nie
ma
przekonał
znalazły
się
pieniądze
i
po
chwili
nie
ze
statycznie
rosnącymi
promami
do
dziś
są
atrakcją
jakich
mało
dzieci
bo
ta
że
przyciągają
turystów
krajowych
i
zagranicznych
<unk>
<unk>
a
sielskie
żuławy
i
obrazki
jak
z
reklamowego
folderu
tak
powinien
wyglądać
ten
potencjalny
spichlerz
na
ziemi
tłustej
mi
żyznej
ale
nowoczesności
jest
tu
rzadkością
a
rekordowy
plony
pszenicy
wyjątkiem
mlekiem
i
miodem
żuławy
ciągle
nie
powinno
tylko
wzorcowy
stada
osiągają
niezwykle
wysoką
wydajność
potwierdzając
teza
że
mądre
wsparte
nauką
gospodarowanie
mogłoby
przynosić
to
świetna
rezultaty
ale
polityce
wobec
tego
regionu
zawsze
brakowało
konsekwencji
spójności
hektary
wędrowały
z
sektora
prywatnego
do
państwowego
i
odwrotnie
poparcie
dla
dużych
gospodarstw
trwało
krótko
dopieszcza
no
małe
po
czym
znowu
wraca
na
do
idei
większe
a
więc
lepsze
państwowe
gospodarstwa
poddawano
nieustannym
reorganizacja
ostatnie
lata
przyniosły
nadzieję
na
stabilizację
depresja
prawdziwa
rozpadający
się
gospodarstwa
często
po
prostu
porzucone
zachwaszczone
pola
niski
poziom
upraw
nieprzestrzeganie
zasad
agrotechniki
degradacja
gleb
tysiące
problemów
z
którymi
nie
mogą
sobie
poradzić
miejscowi
rolnicy
a
żuławy
to
obszar
przekształcony
przez
człowieka
wymagający
ciągłych
z
jego
strony
zabiegów
także
dbałości
o
to
co
pozostawiła
historia
zabytki
miejscowej
architektury
zarejestrowano
w
dwustu
dziewiętnastu
miejscowościach
czy
ich
los
musi
być
przesądzone
mu
o
mnie
był
w
czarną
www
bum
bum
bum
a
przecież
można
inaczej
i
gospodarować
i
żyć
przywracać
dawny
blask
stuletnim
domostwo
i
mądrze
radzić
sobie
z
ziemią
która
potrafi
się
odwdzięczyć
bogactwem
kłosów
dwudziestodziewięcioletni
jan
kuriata
przed
trzema
laty
powrócił
z
miasta
na
dwudziestu
hektarowym
ojcowiznę
w
kępicach
małych
zrobił
co
do
niego
należało
postawił
gospodarstwo
na
nogi
i
wydawało
się
że
wszystko
co
dobre
jest
przed
nim
ale
po
to
młody
rolnik
ma
już
dosyć
nieustannej
walki
nawozy
i
ciągłych
staraniu
lepszy
sprzęt
bo
ten
który
musi
wypożyczać
nie
jest
w
stanie
zebrać
wysokich
plonów
i
trzecia
część
ziarna
pozostaje
w
glebie
jan
kuriata
chce
zrezygnować
i
opuścić
z
<unk>
<unk>
o
pomoc
żuławy
wołają
od
dawna
dziewięćset
sześćdziesiąt
kilometrów
wałów
przeciwpowodziowych
nie
uchroniło
wsi
pól
przed
wielką
wodą
w
osiemdziesiątym
trzecim
roku
puściły
słaby
umocnienia
rodziny
przeżyły
prawdziwy
dramat
utraciły
dorobek
wielu
lat
ciężkiej
pracy
jeszcze
raz
okazało
się
że
oszczędzać
na
inwestycjach
hydrotechnicznych
po
prostu
nie
można
u
mądry
polak
po
powodzi
w
ślad
za
uchwałami
w
sprawie
kompleksowego
zagospodarowania
żuławskiej
ziemi
którą
trzeba
pieczołowicie
chronić
poszły
finansowy
decyzję
elbląskie
dostało
dwanaście
miliardów
na
przeciwpowodziowej
melioracyjna
inwestycje
lata
dużo
czy
mało
potrzeby
są
ogromne
choćby
takie
pompownie
co
druga
to
zabytek
ta
największa
na
żuławach
liczy
sobie
pięćdziesiąt
siedem
lat
owszem
działa
ale
wymaga
rzetelnej
konserwacji
towarzystwa
wielu
jeszcze
podobnych
nowocześniejszych
stacji
tymczasem
budowa
nowych
kuleje
a
i
te
które
już
pracują
obsługiwane
są
byle
jak
miejscowi
mówią
że
to
ludzki
pro
żyje
się
to
niełatwy
w
co
trzeciej
wsi
nie
ma
żadnego
sklepu
dzieci
chodzą
do
szkoły
po
parę
kilometrów
brakuje
przychodni
punktów
usługowych
a
praca
wymaga
większego
trudu
niż
w
jakimkolwiek
innym
rejonie
kraju
maszyn
jest
mało
statystycznie
mniej
niż
na
południu
polski
nie
są
one
zresztą
dostosowany
do
specyficznych
żuławskich
warunków
zaledwie
co
dziesiąty
ciągnik
ma
napęd
na
dwie
osiem
kombajny
nie
sprawdzają
się
na
miękkich
grząski
glebach
trudno
im
zresztą
dotrzeć
na
pola
bo
drogi
są
w
połowie
gruntu
awaria
goni
więc
awarię
po
części
zamienne
docierają
tu
jeszcze
rzadziej
niż
lekarstwa
do
aptek
ostatnie
żniwa
były
jednym
wielkim
zmaganiem
z
rozpadającym
się
żelastwem
u
u
u
<unk>
<unk>
<unk>
<unk>
<unk>
<unk>
<unk>
<unk>
takie
są
żuławy
od
środka
bogaty
i
biedne
zapomniany
i
przypominamy
czasem
trochę
złośliwie
jak
wówczas
gdy
pojawił
się
pomysł
posłania
nierobów
i
niebieskich
ptaków
właśnie
tam
do
roboty
ani
ten
region
ani
jego
mieszkańcy
na
takie
szyderstwo
nie
zasługują
oczekują
raczej
pomocy
w
odbudowie
tożsamości
żuław
nadania
im
właściwego
miejsca
na
wcale
przecież
nie
bogatej
rolniczej
mapie
polski