{ "cells": [ { "cell_type": "markdown", "id": "4cc6c96f", "metadata": {}, "source": [ "# Ćwiczenia 9" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "1276423e", "metadata": {}, "source": [ "***TEMAT:*** funkcje dwóch zmiennych - ekstrema lokalne" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "bc2b4d7c", "metadata": {}, "source": [ "## Ekstrema lokalne" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "9fdf1c56", "metadata": {}, "source": [ "Funkcja $f$ (dwóch zmiennych) określona na obszarze otwartym $D$ ma w punkcie $(x_0,y_0)\\in D$ maksimum lokalne, jeśli istnieje otoczenie $U$ tego punktu, takie że w każdym punkcie $(x,y)\\in U$ różnym od $(x_0,y_0)$, zachodzi nierówność $f(x_0,y_0)\\ge f(x,y)$ (dla minimum $\\le$). Jeśli nierówność jest ostra na pewnym otoczeniu różnym od $(x_0,y_0)$, to ekstremum nazywa się _ścisłe_." ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "042d333c-ecb1-4b4d-b170-9343b7c8ddcb", "metadata": {}, "source": [ "### Warunek konieczny istnienia ekstremum" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "c430e78c", "metadata": {}, "source": [ "__Twierdzenie__ (warunek konieczny istnienia ekstremum)\n", "\n", " Jeśli $f$ ma w $(x_0,y_0)$ ekstremum i ma tam obie pochodne cząstkowe, to obie są równe zeru. Inaczej mówiąc:\n", "\n", "$$\n", "\\begin{cases}\n", "\\frac {\\partial f}{\\partial x}(x_0,y_0)=0;\\\\\n", "\\frac {\\partial f}{\\partial y}(x_0,y_0)=0.\n", "\\end{cases}\n", "$$" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "f21ec660", "metadata": {}, "source": [ "#### Zadanie 1 (punkt siodłowy)\n", "\n", "W których punktach może mieć ekstremum funkcja $f(x,y)=x^2-y^2$?" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "ae83f501-f3f8-428d-a27e-ffec022316a8", "metadata": {}, "source": [ "##### Rozwiązanie:" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "ad2937e7-1541-4c36-b852-29b894489cf5", "metadata": {}, "source": [ "Jedynym rozwiązaniem układu równań\n", "\n", "$$\n", "\\begin{cases}\n", "2x=0;\\\\\n", "2y=0;\n", "\\end{cases}\n", "$$\n", "jest punkt $A=(0,0)$.\n", "\n", "Ponieważ \n", "\n", "$$f(x,0)>0 \\text{ dla wszystkich }x\\not=0$$\n", "oraz \n", "$$f(0,y)<0 \\text{ dla wszystkich }y\\not=0,$$\n", "to punkt $(0,0)$ nie jest ekstremum lokalnym." ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "74de856d-acb6-4495-93dc-4efc27aacd13", "metadata": {}, "source": [ "#### Zadanie 2 \n", "Czy funkcja $f(x,y)=|x|+|y|$\n", "ma w punkcie $(0,0)$ pochodne cząstkowe? Czy ma w tym punkcie ekstremum lokalne?" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "eedd4774-ceba-43bd-8dbe-5aa9e191a14d", "metadata": {}, "source": [ "##### Rozwiązanie:\n", "\n", "Ponieważ $f(0,0)=0$ oraz $f(x,y)>0$ dla $(x,y)\\not=(0,0)$, to w punkcie $(0,0)$ \n", "funkcja $f$ ma silne minimum lokalne. \n", "Pochodne cząstkowe funkcji $f$ nie istnieją w $(0,0)$, bo granica\n", "$$\n", "\\lim_{h\\to 0}\\frac{|h|}{h}\n", "$$\n", "nie istnieje." ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "5177becf-f4cc-4564-bec0-43444a32e369", "metadata": {}, "source": [ "### Warunek dostateczny istnienia ekstremum" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "3384c139", "metadata": {}, "source": [ " __Twierdzenie__ (warunek wystarczający istnienia ekstremum.)\n", "\n", " Niech funkcja $f$ ma ciągłe pochodne cząstkowe II rzędu na otoczeniu punktu $(x_0,y_0)$ oraz niech:\n", "\n", "$$\n", "\\begin{cases}\n", "\\frac {\\partial f}{\\partial x}(x_0,y_0)=0\\\\\n", "\\frac {\\partial f}{\\partial y}(x_0,y_0)=0\n", "\\end{cases}\n", "\\quad \\text{oraz}\\quad \n", "H(x_0,y_0)=\\begin{vmatrix}\n", "\\frac{\\partial^2 f}{\\partial x^2}(x_0,y_0)& \\frac{\\partial^2 f}{\\partial x\\partial y}(x_0,y_0)\\\\\n", "\\frac{\\partial^2 f}{\\partial y\\partial x}(x_0,y_0)& \\frac{\\partial^2 f}{\\partial y^2}(x_0,y_0)\n", "\\end{vmatrix} > 0.\n", "$$\n", "Wtedy w punkcie $(x_0,y_0)$ funkcja ma ekstremum lokalne właściwe. Jest to maksimum, gdy którakolwiek pochodna cząstkowa II rzędu nie-mieszana jest ujemna, minimum - gdy dodatnia. \n", "\n", "Jeżeli $H(x_0,y_0)<0$, to ekstremum nie ma, a jeżeli $H(x_0,y_0)=0$, to nie wiadomo." ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "88e2c6b0-148a-4a39-b5a7-af63a40aa871", "metadata": {}, "source": [ "#### Zadanie 3\n", "\n", "Wyznaczymy ekstrema lokalne dla funkcji \n", "$$ \n", "f(x,y)=x^3+3xy^2-15 x-12y.\n", "$$" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "08eecc86-a7fa-4869-9e7f-4900c2d9abfc", "metadata": {}, "source": [ "##### Rozwiązanie:" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "491f88ce-f8bb-45f0-a02f-6a017355b097", "metadata": {}, "source": [ "Mamy\n", "\n", "$$\n", "\\frac{\\partial f}{\\partial x}(x,y)=3x^2+3y^2-15 \\quad\\text{ oraz }\\quad \\frac{\\partial f}{\\partial y}(x,y)=6xy-12.\n", "$$\n", "\n" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "4c01d0ae-38dc-46f8-a9d1-903d3c7147b1", "metadata": {}, "source": [ "Rozwiązaniami układu równań (wystarczy wyznaczyć $y$ z drugiego równanania i wstawić do pierwszego)\n", "$$\n", "\\begin{cases}\n", "3x^2+3y^2-15=0\\\\\n", "6xy-12=0\n", "\\end{cases}\n", "$$\n", "są punkty $A_1=(1,2)$, $A_2=(-1,-2)$, $A_3=(2,1)$, $A_4=(-2,-1)$." ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "b9462877-8cce-4540-808a-43dfbece08b7", "metadata": {}, "source": [ "Mamy\n", "$$\n", "H(x_0,y_0)=\\begin{vmatrix}\n", "\\frac{\\partial^2 f}{\\partial x^2}(x_0,y_0)& \\frac{\\partial^2 f}{\\partial x\\partial y}(x_0,y_0)\\\\\n", "\\frac{\\partial^2 f}{\\partial y\\partial x}(x_0,y_0)& \\frac{\\partial^2 f}{\\partial y^2}(x_0,y_0)\n", "\\end{vmatrix} =\n", "\\begin{vmatrix}\n", "6x_0& 6y_0\\\\\n", "6y_0& 6x_0\n", "\\end{vmatrix}=36(x_0^2-y_0^2).\n", "$$" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "2d193dcb-2a40-4a26-b125-257145bcdadf", "metadata": {}, "source": [ "Stąd:\n", "1. $H(1,2)<0$ zatem punkt $(1,2)$ nie jest ekstremum lokalnym.\n", "2. $H(-1,-2)<0$ zatem punkt $(-1,-2)$ nie jest ekstremum lokalnym.\n", "3. $H(2,1)>0$ i $\\frac{\\partial^2 f}{\\partial x^2}(2,1)>0$ - zatem punkt $(2,1)$ jest minimum lokalnym.\n", "4. $H(-2,-1)>0$ i $\\frac{\\partial^2 f}{\\partial x^2}(-2,-1)<0$ - zatem punkt $(2,1)$ jest maksimum lokalnym." ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "10ebfae1-7161-496e-bd6e-0afcaef5e403", "metadata": {}, "source": [ "#### More...\n", "\n", "Wiecej przykładów można znaleźć [tutaj](https://alfa.im.pwr.edu.pl/~kajetano/AM2/fun2var/fun2var-6.html)." ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "4df5a853-c8f8-4fb9-92ef-b9bed7f81f2e", "metadata": {}, "source": [ "### Przykładowe zadanie optymalizacyjne" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "3e27d431-15e7-428d-8ec3-6367237b119f", "metadata": {}, "source": [ "#### Zadanie 4 \n", "Jakie powinny być wymiary prostopadłościennego otwartego od góry zbiornika o objętości \n", "1000 litrów, aby na jego wykonanie zużyć jak najmniej materiału?" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "07b00b11-8c1c-473a-9e71-63f782b9ce23", "metadata": {}, "source": [ "##### Rozwiązanie:\n", "Trzeba znaleźć prostopadłościan o objętośći $ 1000 $ litrów tak, aby suma pól powierzchni ścian bocznych oraz jego podstawy była jak najmniejsza.\n", "\n", "Oznaczmy przez $ x $, $ y $ długości krawędzi podstawy naszego prostopadłościanu oraz przez $ h $ jego wysokość. Ponieważ objętość prostopadłościanu ma być równa $1000$, to\n", "$$\n", "x \\cdot y \\cdot h = 1000.\n", "$$\n", "\n", "Suma pola podstawy i powierzchni bocznej naszego prostopadłościanu jest równa\n", "\n", "$$\n", "p(x,y,h)= x \\cdot y + 2 \\cdot (x + y) \\cdot h.\n", "$$\n", "\n", "Z warunku $ x \\cdot y \\cdot h = 1000 $ dostajemy, że $ h = \\frac{1000}{x \\cdot y} $. Zatem\n", "\n", "$$\n", "p(x,y,h)= x \\cdot y + 2 \\cdot (x + y) \\cdot \\frac{1000}{x \\cdot y} = x \\cdot y + \\frac{2000}{x} + \\frac{2000}{y}.\n", "$$\n", "\n", "Stąd funkcja $p$ jest w istocie funkcją dwóch zmiennych, oznaczmy ją przez $f(x,y)$.\n", "Mamy\n", "\n", "$$\n", "f(x, y) = x \\cdot y + \\frac{2000}{x} + \\frac{2000}{y}.\n", "$$\n", "\n", "Za dziedzinę naszej funkcji przyjmujemy zbiór:\n", "$$\n", "D = \\{(x, y) : x > 0, y > 0\\}.\n", "$$\n", "\n", "Pochodne cząstkowe funkcji $ f $ są równe:\n", "$$\n", "\\frac{\\partial f}{\\partial x}(x,y) = y - \\frac{2000}{x^2},\n", "\\quad\n", "\\frac{\\partial f}{\\partial y}(x,y) = x - \\frac{2000}{y^2}.\n", "$$\n", "\n", "Musimy rozwiązać układ równań:\n", "$$\n", "\\begin{cases}\n", "y - \\frac{2000}{x^2} = 0, \\\\\n", "x - \\frac{2000}{y^2} = 0.\n", "\\end{cases}\n", "$$\n", "\n", "Wyznaczamy $ y $ z pierwszego równania i podstawiając do drugiego dostajemy, że :\n", "\n", "$$\n", "y = \\frac{2000}{x^2}\n", "\\quad\\text{oraz}\\quad\n", "x - \\frac{2000}{\\left(\\frac{2000}{x^2}\\right)^2} = 0.\n", "$$\n", "\n", "Przekształcając drugie równanie, otrzymujemy:\n", "$$\n", "x - \\frac{x^4}{2000} = 0.\n", "$$\n", "\n", "Jedynym dodatnim rozwiązaniem tego równania jest\n", "$$\n", "x = \\sqrt[3]{2000}.\n", "$$\n", "Proste rachunki dają, że \n", "$$\n", "y = \\frac{2000}{x^2} = \\frac{2000}{\\left(\\sqrt[3]{2000}\\right)^2} = \\sqrt[3]{2000}.\n", "$$\n", "\n", "Nie jest trudno zauważyc, że w punkcie $( \\sqrt[3]{2000}, \\sqrt[3]{2000})$ funkcja $f$ przyjmuje wartość najmniejszą na zbiorze $D$, wynika to z następujących obserwacji:\n", "\n", "$$\n", "\\lim_{x\\to 0}f(x,y)=\\infty, \\quad \\lim_{y\\to 0}f(x,y)=\\infty, \\quad \\lim_{x\\to \\infty}f(x,y)=\\infty\\quad \\lim_{y\\to \\infty}f(x,y)=\\infty.\n", "$$\n", "\n", "Ostatecznie wymiary zbiornika to: \n", "$$\n", "x=\\sqrt[3]{2000},\\quad y=\\sqrt[3]{2000},\\quad h=\\frac{\\sqrt[3]{2000}}{2}.\n", "$$" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": null, "id": "86e171af-0c9c-4d1f-97e6-544b49b70a5e", "metadata": {}, "outputs": [], "source": [] } ], "metadata": { "kernelspec": { "display_name": "Python 3 (ipykernel)", "language": "python", "name": "python3" }, "language_info": { "codemirror_mode": { "name": "ipython", "version": 3 }, "file_extension": ".py", "mimetype": "text/x-python", "name": "python", "nbconvert_exporter": "python", "pygments_lexer": "ipython3", "version": "3.9.2" }, "toc": { "base_numbering": 1, "nav_menu": {}, "number_sections": false, "sideBar": true, "skip_h1_title": false, "title_cell": "Table of Contents", "title_sidebar": "Contents", "toc_cell": false, "toc_position": { "height": "calc(100% - 180px)", "left": "10px", "top": "150px", "width": "165px" }, "toc_section_display": true, "toc_window_display": true } }, "nbformat": 4, "nbformat_minor": 5 }