diachronia-ocr/dev-0/expected.tsv

1	Z istotniejszych różnic wynikających z uproszczenia stosowanego w opisie górniczym podkreślić należy pominięcie relacji dotyczących utworów ze stigmariami i bioturbacjami roślinnymi. Obecność ich świadczy o rozwoju roślinności poprzedzającej zazwyczaj gromadzenie się materii roślinnej na torfowiskach (X₂ → E, X₁ → E) lub tylko wyznacza dawne horyzonty glebowe (X₁ → D). Przejścia typu X₁ X₂ → D → E są podrzędną gałązią w cyklu rozwoju równi zalewowej i okazuje się, że nie są one statystycznie istotne (ryc. Id). Na podstawie opisu stosowanego w kopalniach niestety nie możemy się wypowiadać na ten temat. Jest jednak tak tylko wtedy, gdy nie znamy wzajemnych relacji jakie zachodzą między wydzielaniem w obu opisach. Z obserwacji autora wynika, że utwory stigmariowe związane są przede wszystkim z osadami równi zalewowej (X₂) oraz wałów brzegowych (szczególnie dystalnych) i znacznie rzadziej z powierzchniami nieczynnych glifów krewasowych (X₁). Mieszczą się więc w obrębie kopalnianych wydzieleń D i C. Mając na uwadze relacje, zachodzącą między wydzieleniami litologicznymi w bardziej detalicznej klasyfikacji (ryc. 1c, d) możemy podjąć się interpretacji, opierając się na uproszczonym schemacie kopalnianym (ryc. 1a, b). Rolę sekwencji X₂ → E ⇄ D pełnią tu oscylacje D ⇄ E, mające podobne znaczenie w interpretacji, gdyż zdajemy sobie już sprawę ze złożoności stosowanego w górnictwie wydzielania litologicznego D. Podobnie sekwencji C → → X₁ → X₂(D) odpowiada przejście C → D, a relacjom D → X₁ i D → C jedno tylko przejscie D → C. Wziąwszy pod uwagę stosunki zachodzące między litofacjami w gruboziarnistych osadach zauważamy pewne niedostatki schematu opartego na opisie górniczym. Odczytujemy z niego tylko górną tendencję - przejście od osadów bruku korytowego (A) do osadów łach (B), a następnie wału brzegowego (C) ze stosunkowo silną skłonnością do powrotu do stanu poprzedniego (C → B, B → A). Na podstawie dokładniejszego diagramu (ryc. 1c,d)
2	przyznać dk l, ~any - przyznawać ndk IX, ~naje, ~aj, ~wał, ~awany 1. «uznać co za słuszne, uznać czyjąś rację po pewnym namyśle»: Trudno się nie przyznać, że gramatyki szkolne nie są literaturą porywającą. Dox. Rozm. I, 26. Chociaż się tu zadomowili, ale pani Barbara musi przyznać, że nie ma żadnej miłości do tej dziury. DĄBR. M. Noce II, 89. Nowy materializm (...) przyznaje, że cała różnorodność zjawisk jest realna, a twierdzi tylko, że cała jest związana z materią. TATAR. Hist. III, 65. Przyznają, że kłamałam, najpotworniej kłamałam, i zdawało mi się, że potrafię kłamać do końca. PERZ. Las 131. Czy ty byłeś rozważny w jego wieku? - Muszę przyznać, że nie. SIENK. Pust. I, 47. Położenie, przyzna każdy, nie do pozazdroszczenia! Byłem w niemocy, bezbronny wobec rozjuszonego dzika. WODZ. Wspom.77. () frax. Przyznać komu, czemu pierwszeństwo «uznać kogo za pierwszego w zespole, grupie; uznać czyją przewagę w czym; uznać co za najlepsze spośród innych»: Jakimi (...) powodami kierowało się jury przy ocenianiu projektów, dlaczego tym pracom przed innymi przyznało pierszeństwo, o ty, - stosowanie do naszych zwyczajów - głębokie zachowało milczenie. Wędr. 21,1901. △ Przyznać komu rację, słuszność «zgodzić się z czyim zdaniem; dojść do wniosku, że ktoś ma rację»: Między mną a Sroką powstał zażarty spór i klasa nie wiedziała, komu z nas przyznać rację. HERTZ B. Samow.65. Mówiła tylko Godowiczowa, a wszystkie inne panie poprzestawały na przyznawaniu jej słuszności. PERZ. Las 119. △ Przyznać komu talent, zdolności; przyznać wyższość nad kim; stwierdzić obiektywnie, ocenić coś pozytywnie»: Przyznają mu na dworze dar wymowy, zręczność operowania słowami. PEIP. Kolumb 18. Przekładowi przyznaż trzeba zalety dużej staranności i troski o wierność. Rocz. Lit. 1938, 3. 193. Co do gospodarstwa, ja do tego ani wielkiej zdatności nie przyznają sobie, ani też [nie] czuję zbytniego zaiłowania. RZEW. H. Zamek 256. W obu tych grach doszedłem do wysokiego stopnia zręczności, choć mi wyższości nad sobą panny przyznać nie chcą. SŁOW. Listy I,134. △ Przyznać w głębi duszy, w duchu w myśli, skrycie zgadzać się z kim (czym): Przyznawali w duchu, że Sojka poniósł należną karę. MORC. Wyrąb. I, 80.
3	Biohermy mają zazwyczaj średnicę kilkuset metrów, pionowy relif 60 - 150 m i na ogół kształt okrągły do eliptycznego, choc spotyka się także wydłużone grzbiety lub atole. Dla jądra biohermy typowe jest występowanie: mszywiołów z intensywną inkrustacją glonową, morskiej cemencji oraz osadu wewnętrznego - peloidalnego mikrytu. Miejscami częste są także otwornice inkrustujące, ramienionogi, małożoraczki i inne organizmy. Jądro biohermy stopniowo przechodzi w otoczkę jądra, zbudowanych z takich samych jak jądro składników, przy czym w otoczce jest mniej inkrustacji glonowych, więcej zaś szkarłupni, ramienionogów i mułu węglanowego. Osady otoczki jądra zazębiają się ze stromo pochylonymi warstwami skrzydła biohermy, zawierającymi rumosz pochodzacy z jądra lub jego otoczki. Osady skrzydła biohermy były transportowane w dół prądami zawiesinowymi lub spływami rumuszowymi; wokół każdej biohermy rumosz tworzy halo o szerokości kilkuset metrów, zazębiające się z bogatymi w węgiel organiczny, czarnymi łupkami wapiennymi dolnej formacji z Ravnefjeld. Większość bioherm przykryta jest lateralnie progradującymi greinstonami oolitowymi i (lub) szkieletowymi, o grubości do 30 m, z licznymi przejawami silnej akcji fal lub prądów. Formacja z Wegener Halvø składa się, jak wspomniano, z co najmniej trzech drobniejszych podcykli. Na obszarze peryferycznej części zbiornkia (np. plateau Karstryggen) płytkowodne wapienie wykazują obecność cykli płyciejących ku górze i przykrytych przez ewaporaty, wapienie pizolitowe, czerwone lub żółte piaskowce arkozowe lub czerwone wapienie o cechach gleby. W obszarach głębszych (np. rejon Wegener Halvø) biohermy zawierają cienkie poziomy czarnego łupku, rejestrującego prawdopodobnie przerwy w depozycji węglanowej. W rezultacie spadku poziomu morza pod koniec trzeciego podcyklu nastąpiła rozległa eksplozja subaeralna grzbietów kopców, ustanie sedymentacji węglanowej i być może obfity napływ klastycznego rumoszu terygenicznego. Z tego względu większość kopców została - w wyniku diagenezy meteorycznej - z znacznym stopniu zmieniona, zanim kopce te zostały otulone czarnymi, bogatymi w materiał organiczny, morskimi łupkami formacji z Ravnefjeld, te zaś zostały z kolei przykryte piaskowcami fluwialnymi i paralicznymi formacji z Schuchert Dal i młodszymi (ryc. 3).
4	chy. Trzeba mieć świadomość tego, że nie każdy bibliotekarz, nie każdy lekarz i nie każda pielęgniarka może zostać biblioterapeutą. Może nim zostać tylko ten, kto potrafi wzbudzać sympatię, zaufanie. Ktoś, kto autentycznie rozumie troski i kłopoty swoich pacjentów czy wychowanków. Ten, kto rozumiejąc ich troski stara się im pomóc zgodnie ze swoją wiedzą i umiejętnościami pracy z grupą. Często biblioterapeuta będzie mężem opatrznościowym swoich podopiecznych. On lepiej niż ktokolwiek będzie się, po pewnym czasie, orientować w ich sytuacji życiowej. Może więc doradzić dokąd się uadać po pomoc. Jego też sprawą jest zadbanie o właściwe relacje pomiędzy uczestnikami biblioterapii. Dlatego musi nauczyć się cierpliwości i tolerancji. Nie może swoich pacjentów (wychowanków) oceniać. Powinien ich akceptować takimi, jakimi są. Nie może więc wygłaszać jakichkolwiek opinii, które przeszkodziłyby w wytworzeniu atmosfery bezpiecznej szczerości. Dbać musi więc i o to, aby inni członkowie grupy też tego nie robili. Swoim własnym przykładem uczy bowiem swoich podopiecznych zachowań tolerancyjnych i zdrowych moralnie. Nie może więc zapominać o zmianach, jakie może w psychice pacjenta (wychowanka) spowodować choroba, niepełnosprawność i doznane w przeszłości traumatyczne doświadczenia. To czego one dokonały wymaga korekty, a niekiedy wręcz długotrwałej rehabilitacji psychicznej. Będzie to przedmiotem działań grupy. W procesie biblioterapii bardzo ważne jest wzajemne zaufanie. Im szybciej uda się grupie ze sobą zaprzyjaźnić i zawiązać wspólne więzi emocjonalne, tym szybciej będzie szansa na zmianę. Zawsze jednak istnieje niebezpieczeństwo pojawieina się w grupie nieformalnegp lidera oddziałującego na grupę negatywnie. Zadaniem biblioterapeuty jest taką sytuację opanować. Przywódcza zdolności danej osoby skierować na inną stronę, tak aby mogła ona otrzymać pozytywne wsparcie i zrealizować swoją potrzebę bycia aktywnym, zauważonym i docenionym. Ale zawsze musimy mieć na uwadze i to, że nie tylko osobowość członków zespołu ma wpływ na atmosferę terapeutyczną. Ma je także otoczenie, w którym ze sobą pracują. Sala powinna być przytulna, wyposażona w potrzebny sprzęt do siedzenia (najlepiej wygodne fotele) lub materace do leżenia na podłodze. Wówczas biblioterapię można łączyć z terapią zajęciową. Ważny jest wystrój sali. Mogą to być biblioteki: szpitalna, sanatoryjna lub szkolna lub sala chorych. najtrudniej jest zadbac o estetyczny wystrój sali chorych. Ale i tam odpowiedni nastrój można zbudować dodając ciepły uśmiech, dobre, życzliwe słowo, żart i kolorowe elementy wystroju sali i odpowiednią muzykę. Ale najważniejsze jest holistyczne postrzeganie pacjenta przez personel medyczny. Okazywana
5	polarny ~rni «biegunowy, podbiegunowy; występujący, żyjący w okolicach bieguna; właściwy terenom podbiegunowym, dotyczący tych terenów»: Na zboczach skalistych, plackowatych wzgórz zieleni się uboga polarna roślinność. Wiedza 237, s. 3. Historia odkryć polarnych to historia bohaterskich walk (...) wypowiadanych przez najszlachetniejszych ludzi najgroźniejszym siłom natury. RADLICZ Geogr. VIII, 14. W lecie tegoż roku [1934] rusza po raz drugi z Polski wyprawa polarna, tym razem ruchoma, mająca na celu zrobienie zdjęć kartograficznych Ziemi Torella. CENT Wyspa 30. Wędrowaliśmy przez pustynne nadbrzeża morskie lub wielkie doliny bezlodowcowe porośnieta polarną tundrą. Wierchy 1938, s. 121. △ Dzień polarny «w okolicach bieguna okres letni, kiedy słońce świeci stale nad ziemią, nie chowając się nad horyzontem»: W ostatnim czasie nawet o północy niebo było szare - zapowiedź szybko zbliżającego się dnia polarnego. CENT Foka 199. △ Noc polarna «w okolicach bieguna okres zimowy, w którym słońce nie ukazuje się nad widnokręgiem»: Jak innych południowe słońce, tak jego noc polarna nęciła. ŻER. Wiatr 183. △ Gwiazda polarna «gwiazda należąca do konstelacji Małej Niedźwiedzicy, znajdująca się w odległości około 1◦ od północnego bieguna nieba»: Płynąc ku północy, zaznaczyli ten kierunek według Gwiazdy Polarnej. PEIP. Kolumb 72. △ Koła polarne «równoleżniki leżące na 66◦30' północnej szerokości geograficznej i 66◦30 południowej szerokości geograficznej, od których w kierunku biegunów rozciąga się północna i południowa strefa polarna»: W Azji (...) obszar wiecznie zmarzłej gleby jest tak ogromny, że przekracza on znacznie ku południowi koło polarne. SZAF. W. Lod. 27. △ Strefa polarna in. strefa zimna «strefa klimatyczna od koła polarnego od bieguna»: Na obszarach stref polarnych lody tworzą ogromnych rozmiarów pokrywy zwane lądolodami. RADLICZ Geogr. VIII, 254. △ Kraje polarne «przestrzenie znajdujące się między biegunem a kołem polarnym» △ Zorza polarna «światło obserwowane w krajach podbiegunowych podczas ciemnych, bezchmurnych nocy; zjawisko świetlne w postaci kolorowych łuków, promieni, wstęg, draperii spowodowane działaniem pola magnetycznego Ziemi na strumienie cząstek naładowanych elektrycznie, pochodzących za Słońca i wywołujących świecenie zewnętrznych warstw atmosfery»: Zorze polarne występują najobficiej w czasie maksimum plam słonecznych. RYBKA Astr. 131. Zza horyzontu, z końca świata, od północnego szczytu ziemi wytryskały po nocach promienne strzały zorzy polarnej. STRUG Krzyż II, 130. △ meteor. Front polarny «powierzchnia graniczna pomiędzy powietrzem polarnym a zwrotnikowym» △ Kołpak polarny «masa zimnego, ciężkiego powietrza zalegając obszary okołobiegunowe» △ Stacja polarna «placówka naukowa wyposażona w odpowiednie urzadzenia, badająca tereny podbiegunowe, klimat, itp.» △ zool. Lis polarny «Alopex lagopus, lis zamieszkujący kraje polarne; ma miękkie, puszyste futro białe (biały lis) lub popielate o różnych odcieniach, od brunatnopopielatego do jasnoniebieskopopielatego (niebieski lis)»
6	piasek m III, D. ~ sku 1. «luźna skała osadowa składająca się z ziaren, drobnych okruchów minerałów, głównie kwarcu»: Ścieżki wysypana żółtym piaskiem. BRAND. K. Sams. 24. Kotlinę Sandomierską pokrywają piaski i żwiry przyniesione z Karpat przez rzeki. Wiedza 317, s. 24. Wicher dął i piaskiem kręcił. GOMUL. Wspom. 201. Jest to grunt złożony z piasku gruboziarnistego z bardzo małą przymieszką gliny. DYGAS. Swojcz. 190. Na pagórku nagiego piasku, opodal węglarek, stała jego chata jak węgiel czarna. POL. Obrazy 1, 79. Cieszy się pielgrzym, gdy w stepach odkryje ślady piasku, chociaż nie wie czyje. MICK. Giaur 170. △ Piasek lotny a. lotne piaski «piasek nagromadzony na pewnym terenie, stale zmieniający ukształtowanie powierzchni pod wpływem wiatru»: Piaski lotne, np. nie porośnięte ruchome wydmy, są siedliskiem jeszcze bardziej nie sprzyjającym dla roślin niż gleby piaszczyste suche. Drzewozn. 625. △ Piasek ruchomy «w kopalniach: piasek z wodą; kurzawka»: Wielkie kłopoty i koszta [w kopalnii] sprawia nadzwyczajna obfitość wody podziemnej tudzież 40-60 metrów gruby pokład piasku ruchomego (kurzawka), który się osuwa pod ciśnieniem warstw sąsiednich. BUJAK Gal. 11, 186. Do tej wartowni dostać się trudno: w czasie odpływu - piaski ruchome, jak toń bezdenna, niebezpieczne. Tyg. Ilustr. 34, 1900. △ Piasek formierski «zbiorowa nazwa piasków o właściwościach czyniących je przydatnymi do wykonywania form odlewniczych»: Zasadniczym warunkiem wytworzenia dobrego odlewu jest właściwe przygotowanie piasku formierskiego. ORMAN Metale 220. △ Piasek szklarski «piasek stanowiący podstawowy surowiec do wytwarzania mas szklanych»: Piaski szklarskie powinny być wolne od domieszek tytanu i żelaza. TURNAU Petr. 180. Piaski szklarskie, jako dobre surowce do wyrobu szkła, występują łącznie z węglami brunatnymi, w okolicy na wschód od Nysy Łużyckiej. Kalend. Chem. 1950, s. 856. △ Piasek wulkaniczny «drobne cząsteczki lawy wyrzucone w atmosferę podczas wybuchu wulkanu»: Stałymi produktami wybuchu wulkanicznego są tzw. popioły i piaski wulkaniczne. RADLICZ Geogr. VIII, 129. △ Piasek złotonośny «piasek zawierający złoto rodzime»: [Troja] leżała w Azji, na brzegu tego głębokiego, tajemniczego lądu, gdzie płyną rzeki w korytach o złotonośnym piasku. PAR. Troj. 7. Rtęć znajduje zastosowanie przy wydobywaniu drobnych ilości złota z piasków złotonośnych. PLEŚ. Chem. 380. △ med. Piasek nerkowy, pęcherzowy «drobne złoża krystaliczne soli mineralnych gromadzące się w miedniczkach nerkowych lub w pęcherzu»
7	Kiermasz T. S. L. odbył się w niedzielę na dochód bursy im. T. Kościuszki, instytucyi, gdzie kilkunastu biedaków ma dostać chleb codzienny, aby zdobyć pierwsze podstawy nauki i wyrość na społecz. pożytek. Biedakom tym pomódz należy, ale nasza inteligentna t. zw. false uczynna publiczność sanocka jest zdania, że koto inny ją może w tej doboroczynnej akcyi wyręczyć i jak zwyczajnie pochowała się w swych wygodnych salonach lub wolała iść na spacer na górę Mickiewicza i bezpłatnie przysłuchiwać się muzyce kiermaszu T. S. L. Smutne, ale prawdziwe! - To też i dochód z tej dobroczynnej zabawy niewielki, a i ten zawdzięczać należy zacnym i poczciwym obywatelom z elity naszego towarzystwa, którzy odczuwając niedolę biednych, wiedzą, co znaczy zdobywanie nauki wśród braków i niedostatku. Należy się im zato cześć i podziękowanie. Reszta t. zw. uczynnych - inteligentów, jest nadzieja, że się na przyszłość poprawi. Szkoda zaś wielka, że publiczność nie dopisała, interpretacye bowiem wykonawców były niezwykle wesołe i interesujące. Jakie? - Tego się nie powie, a kto się chce dowiedzieć, niech przyjdzie na następny kiermasz, który w niedalekiej przyszłości ma się powtórzyć. Trzecia apteka w Sanoku, czy potrzebna, to wielkie pytanie! Kwestya ta była w ostatnich czasach roztrzygana na radzie gminnej Posady Olchowskiej, a zapewne będzie także i w Radzie naszego tymcz. Zarządu. Posada Olchowska większością głosów nie uznała potrzeby otwarcia nowej apteki i bardzo słusznie uczyniła, a i nasza Rada tego samego zapewnie będzie zdania. Miasto powiększyło się wprawdzie przez przyłączenie Posady sanockiej, ale obie Posady należąc geograficznie do Sanoka, korzystały dawniej jak i dziś z dwóch sanockich aptek i te im najzupełniej wystar-
8	sucho suszej przysłów. od suchy: 1. w zn. 1: W gardle czuł czczość i miał zupełnie sucho w ustach. JACKIEW. Górn. 147. W porze zimowej powinno sie utrzymywac kaktusy sucho. WÓYC. S. Upr. II, 206. Dopiero co była ulewa, a tu już sucho. PAR. Niebo 99. Gdy więc wózek wydobywano, bokiem drogi, gdzie dość było sucho, przyszedłem do miasta. KRAS. Podstoli. 216. △ techn. Szlifować na sucho «szlifować w stanie suchym, bez dopływu substancji chłodząco-smarujących»: Przy szlifowaniu wewnętrznym stosuje się również szlifowanie na sucho ze słabym naciskiem ściernicy. KASPER Mechan. 117. ◊ fraz. Na sucho «na czczo; bez napojów alkoholowych, bez jedzenia»: Pani Pełęska oświadczyła, że to nie może skończyć się na sucho i kazała służącemu przynieść butelkę szampana. MOSTOW. Kariera 148. Na sucho kołatać do serc tych byłoby dowodem nieumiejętności życia; potrzeba wyprawić obiad, ugościć, upoić i rozczulić sąsiadów. CHMIELOW. Poeci 297. Mamyż rozejść się na sucho? Nic nie wypiwszy? przecież tym się przyjaźń wiąże! ZABŁ. Mężowie 50. △ Zjeść na sucho «zjeść bez popijania żadnym płynem» △ Coś komu nie wyszło na sucho (rzadziej: uszło na sucho) «ktoś poniósł konsekwencje, nie uniknął przykrych następstw (rzedziej: nie poniósł konsekwencji, uniknął następstw)»: Nie ujdzie mu to na sucho. Poszukam ja go jeszcze, złapię za gardziel. PIĘT. Grom 18. Jeśli chcesz, Sędzio, żeby to uszło na sucho, za każdą głowę tysiąc rubelków gotówką. MICK. Tad. 246. △ przestarz. Wyjść na sucho, puścić kogo (a. co komu) na sucho «wyjść bez strat, bez szwaknu, wywinąć się z czego; darować, przepuścić co komu bezkarnie: To przedsięwzięcie zbyt awanturnicze - zobaczysz, że my nie wyjdziemy na sucho. BEŁC. Tarło 245. Na sucho obelg honoru jak dziś nie puszczano, i jeśli szlachcic dał drugiemu w ucho, ciepłym szampanem nie kończyli sprawy. BART. A. Sat. 11. Na sucho nie wyszedł, powiadają, że ze sześćdziesiąt rubelków zapłacił. POR. L. Pam. III, 104. A cóż ty myślisz? (...) że cię na sucho wypuszczę po takiej szkodzie? Grabię twoje owieczki i kwita. CHODŹ. Pisma I, 391.
9	ciepły ~pli, ~plejszy 1. «mający temperaturę pośrednią między gorącem a zimnem»: Wyniósł bochen chleba, jeszcze ciepły, czarnego chleba. PUTR. Wrzes. 281. Wiatr mnie na spacer wywiał, ciepły, ciemny i szumny. TUWIM Rzecz 43. W ciepłym klimacie śródziemnomorskim na skałach wapiennych tworzy się ciężka gliniasta gleba barwy czerwonej. SAMS. Geol. 47. Piersiami pełnymi chłonie przewonne, ciepłe powietrze. KASPR. Chwile 4. Chmury obciągnęły niebo, deszcz ciepły padał z przerwami. GOMUL. Miecz II, 97. Dzień był letni i ciepły. GROZA Róża 157. Słońce spuściło głowę, obłok zasunęło i raz ciepłym powiewem westchnąwszy - usnęło. MICK. Tad. 356. Szklarń ciepłych budować na to sporządzonych, iżby się w nich zagraniczne rośliny znajdowały, ja według zdania mojego przenoszę nad dawne nasze oranżerie, gdzie pospolicie mieściliśmy pomarańcze, cytryny i laury. KRAS. Podstoli 212. ◊ fraz. Ciepłe kraje «kraje o ciepłym klimacie, kraje południowe»: Dzięcioły nie odlatują na zimę do cieplejszych krajów. DYAK. Las 64. Południe [Kalifornii] wydaje wino, pomarańcze, migdały, figi, słowem: płody krajów ciepłych. SIENK. Uzup. II, 63. △ Ciepłe barwy, ciepłe kolory, odcienie, tony «barwy o odcieniach żółtych, pomarańczowych i czerwonych (por. barwę słońca, płomienia itp.)»: [Jesienią] liście traca zabarwienie chlorofilowe i nabierają barw ciepłych przed zimowym spoczynkiem. Archit. 5-6, 1950, s. 176. Światło tworzy nastrój, przy czym trzeba pamiętać, że barwy zimne (zbliżone do fioletu) działają na psychikę raczej uspokajająco, natomiast ciepłe (zbliżone do czerwieni) - podniecająco. SOSN. Propag. 57. △ Ciepłą ręką dać, oddać itp. a) «dać osobiście, własnoręcznie»: Powiększyć mu redakcyjnych poborów nie sposób, bo człowiek sobie narazi kolegów. Można mu więc tylko od czasu do czasu wsunąć coś ciepłą ręką. BREZA Niebo I, 291. b) «dać za życia, przed śmiercią»: Złota jałmużna ciepłą ręką dana, srebrna w konaniu, po śmierci drzewniana [drewniana]. DAMR. Niw. 51. Natychmiast przywołam świadków i spiszę testament, papiery zaś i gotówkę ciepłą ręką podzielę między żonę a Herminę. LAM. J. Głowy II, 116. △ Ciepłe kluski «człowiek nieenergiczny, ślamazarny, bezwolny»: Safanduła! (...) Ciepłe kluski, nie mężczyzna... PRUS Emanc. I, 30. Matka udaje ciepłe kluski, choć jest na cztery nogi kuta. Kłosy 178, 1868.
10	polityczny ~czni 1. odnoszący się do polityki, zajmujący się polityką; związany z wszelkiego rodzaju zagadnianiami dotyczącymi stosunków społecznych, ustroju państwowego, działalności rządu, partii itp.»: Wcielenie poszczególnych dzielnic Polski do obcych organizmów politycznych i gospodarczych Rosji, Prus i Austrii istotnie skierowało wysiłki niekórych niedawnych rewolucjonistów (...) w spokojne łożysko pracy organicznej. ŻÓŁK. S. Spór 9. Parlamenty są wyrazem politycznych poglądów społeczeństwa, odbiciem ugrupowań występujących w społeczeństwie, odbiciem ugrupowań występujących w społeczeństwie na gruncie programów politycznych i gospodarczych. KUTRZ. Wstęp 55. Pisma Kołłątaja to nie tylko zakończenie, ale zarazem korona literatury politycznej niepodległej Polski. CHRZAN. I. Lit. 562. Upadek rządu i armii Królestwa Kongresowego był niewąpliwie zniszczeniem resztek form politycznego bytu. SOKOŁ. A. Dzieje IV, 29. W historii politycznej uwydatnia się na przełomie wieków średnich ku czasom nowożytnym przekształcenie szachownicy feudalnej na wielkie monarchie. KORZON Handl. 121. Podkomorzy krążące o wojnie pogłowski oceniał i wyciągał polityczne wnioski. MOCK. Tad. 59. Ruch, przewrót polityczny. Działacz, mówca polityczny. Geografia, mapa polityczna. Polityczne dzieje narodu. △ Biuro polityczne «organ wykonawczy Komitetów Centralnych partii leninowsko- -marksistowskich, kierujący całą bieżącą pracą organizacji» △ Partia, organizacja polityczna, stronnictwo, ugrupowanie itp. polityczne «partia, stronnictwo itp. zrzeszające ludzi mających te same cele polityczne, reprezentujące in teresy pewnej klasy lub grupy społecznej i występujące w obronie ich praw»: Pomimo zakazu ugrupowań politycznych starszego pokolenia, młodzież szkolna staje także w szeregach rewolucyjnych. POLIŃ. Z walk 90. niektórzy marzyli o politycznej partii inteligencji z przedstawicielstwem w Sejmie, inni zalecali przyjęcie metod walk proletariatu. PERZ. Las 176. △ Ekonomia polityczna «nauka o prawach społecznych rządzących produkcją i podziałem materialnych środków zaspokojenia potrzeb ludzkich»: Jako profesor ekonomii politycznej, wydelegowany został Milewski na konferencje finansowe w Wiedniu, gdy chodziło o regulację waluty. CHŁĘD. Pam. II, 273. △ Policja polityczna «policja wykrywająca i zwalczająca działalność przeciwko ustrojowi państwa» △ Prawo polityczne «prawo określające ustrój państwa i prawa obywateli»: Według ducha i litery prawa politycznego oraz tradycji polskiej protestacja (...) najzupełniej wystarczała do obalenia i unieważnienia wszystkich czynności sejmowych. KORZON Wewn. I, 190. △ Przestępstwo polityczne «zakazane przez prawo działanie przeciwko ustrojowi społecznemu, gospodarczemu lub politycznemu, albo przeciw władzom państwa»: Wszelkie sprawy o przestępstwa polityczne, a szczególnie o zabójstwa lub zamachy, władze miejscowe kierowały do sądów doraźnych. GRĄB. Na służbie 221. △Więzień, zesłaniec itp. polityczny «więzień, zesłaniec itp. skazany za działanie przeciw istniejącemu ustrojowi państwa»: Zgnieciony ruch rewolucyjny dostarczył Nerczyńskowi zesłańców politycznych. LEP. Sybir 117.
11	Dopiero po wciśnięciu klawisza RESET (chwilowe odłączenie napięcia zasilającego) komputer wraca do trybu 128K. Mamy w nim do dyspozycji rozbudowany edytor ekranowy. Zmiany w programach można dokonywać na całym ekranie. Większość komend sterujących kursorem wymaga stosowania dodatkowych klawiszy kalkulatora. Pozwalają one między innymi na przesuwanie kursora o jeden znak, słowo, przejście na początek poprzedniej linii lub koniec następnej. Usuwać można zarówno pojedyncze znaki jak i całe słowa i to w dowolnym kierunku. Edytor potrafi również złożone linie wypisywać na ekranie tak, że w jednej linii znajduje się tylko jedna instrukcja. Zawartość ekranu można przesuwać zarówno w górę jak i w dół. Nie przewidziano kopiowania czy usuwania grupy linii, automatycznego ich numerowania ani możliwości przenumerowanie wszystkich linii programu, chociaż te dwie ostatnie czynności mają w przyszłości być wprowadzone. Przejście od pracy z edytorem do trybu wykonywania komend i na odwrót, wymaga specjalnych rozkazów. W modelu tym zrezygnowano z możliwości wprowadzenia całych słów języka BASIC przy pomocy pojedynczych klawiszy. Nie są również akceptowane żadne skróty. Sam język jest w zasadzie ten sam co w klasycznej wersji SPECTRUM. Rozszerzono go jedynie o rozkazy sterujące dostępem do pamięci i dźwiękiem. Możliwe jest pisanie programów w BASICU z pełnym wykorzystaniem możliwości edytora, a następnie przełączenie się na 48K. Programy nie korzystające z trików i nie mieszające w zmiennych systemowych będą działały w obu trybach. Ponadto edytor może być również, w ograniczonym zakresie, używany jako edytor tekstowy. Możliwa jest bowiem edycja zawartości zmiennych alfanumerycznych. Pozwala to na tworznie kilkunastu zbiorów tekstowych lub pisanie tekstów źródłowych w innych językach programowania. Część klawiszy kalkulatora zmienia w tym trybie swoje znaczenie.
12	należą do surowców pospolicie występujących w skorupie ziemskiej. Rzadkość występowania omawianych piasków wynika z uwarunkowań sedymentologicznych. Sedymentacja w sensie złożowym - bilansowym piasków gruboziarnistych o ściśle określonym, małym zakresie uziarnienia, tj. frakcji podstawowej 1-2 i 2-4 mm wymagałaby utrzymania w zbiorniku sedymentacyjnym stałego, bardzo wąskiego reżimu hydrodynamicznego przez dłuższy okres czasu. Ze względu na to, że prędkość wód roztopowych, a co się z tym wiąże siła nośna zmieniają się gwałtownie, istnieje bardzo mała szansa powstania nagromadzenia osadów o jednakowej, wyselekcjonowanej wielkości ziaren i znacznej miąższości, a więc złóż przedstawiających wartości gospodarcze. Zależność wielkości transportowanych i osadzanych ziaren od prędkości wody ilustruje ryc. 2 (2). Jak widać sedymantacja omawianego przedziału uziarnienia wiąże się z bardzo małym zakresem prędkości prądu, podczas gdy innych osadów, tj. piasków różnoziarnistych, pisaków ze żwirem i żwirów, ze znacznie większym. Dlatego też, najczęściej występowanie piasków gruboziarnistych ogranicza się w złożach do niedużych wkładek lub ławic wśród wymienionych osadów okruchowych, a rzadko dochodzi do akumulacji o znaczeniu złożowym. W związku z tym w udokumentowanych złożach dla celów odlewniczych w niewielu tylko występują większe ilości piasków gruboziarnistych. Według Bilansu Zasobów Kopalin stan zasobów piasków w tych złożach wynosi 80 454 tys. t. W podanej liczbie zasobów udział frakcji gruboziarnistej jest zmienny i wynosi od poniżej 50% do około 70%. Należy jednak uwzglednić fakt, że nie wszystkie udokumentowane zasoby są przemysłowe i w praktyce może się okazać, że jest ich znacznie mniej. Zatem udokumentowana baza piasków gruboziarnistych jest bardzo mała i według uzyskanych danych stanowi zabezpiecznie dla przemysłu odlewniczego tylko na krótki okres czasu, około 10 lat.
13	W naszych warunkach hydrogeologicznych może się ona nadawać szczególnie np. do badania parametrów hydrogeologicznych poziomów trzeciorzędowych na niżu. Zastosowana dla warunków swobodnego zwierciadła przy krótkim czasie pompowania daje wartości przybliżone tym dokładniejsze, im czas pompowania jest dłuższy, tzn. im bardziej przepływ upodabnia się do ustalonego. Metoda pozwala na określenie współczynnika zasobności lub odsączalności, a więc wielkości niezbędnej przy określaniu wielkości zasobów statycznych. Jest to szczególnie ważne w zagadnieniach hydrogeologii kopalnianej, gdzie zależy nam na określeniu ilości wody, którą trzeba odpompować, np. w celu osuszenia złoża, z leja depresyjnego o określonej objętości. Wreszcie metoda umożliwia powstanie prognozy powiększania się leja depresyjnego w czasie pod wpływem pompowania stałej ilości wody. Jakkolwiek powyższe odnosi się ściśle biorąc tylko do pojedyńczego otworu, jednak można to poszerzyć na zgrupowaną eksploatację otworami lob kopalnię, jeżeli tylko jej rozmiary są odpowiednio małe w stosunku do rozległości całego poziomu wodonośnego. Oryginalność metody polega na zastosowaniu graficznego sposobu znajdowania przybliżonych wartości całki wykładniczej potrzebnych do wyliczania szukanych parametrów. Metoda wymaga dysponowania co najmniej jednym otworem obserwacyjnym w warunkach zwierciadła naporowego oraz zdwoma w warunkach zwierciadła swobodnego. Można to uważać za jej słabą stronę. Nadmienić natomiast wypada, że N.K. Girinski (4) podaje wykresy pozwalające określić przybliżoną wartość współczynnika filtracji wyłącznie na podstawie danych z otworu pompowego uzyskanych w warunkach nie ustalonego ruchu wody. Jednak wszyscy doświadczeni hydrogeolodzy są zgodni co do tego, że określenie współczynnika filtracji na podstawie danych z samego otworu pomopwego daje błędne wyniki. Dlatego też wszędzie, gdzie w grę wchodzi potrzeba dokładmego określenia współczynnika filtracji, tam badania powinno się przeprowadzić przy zastosowaniu grupy otworów oserwacyjnych, niezależnie od tego, czy stosuje się wzory odnoszczące się do ustalonego czy nie ustalonego przepływu.
14	Gospodarcza działalność człowieka sprzyja ciągłemu tworzeniu się wielu szkodliwych związków chemicznych, których pozostałości mogą podlegać nagromadzeniu w środowisku. Liczba związków chemicznych, organicznych i nieorganicznych, według ostrożnych i wciąż aktualizowanych szacunków, mieści się w przedziale od 100 000 do 1 000 000 (Witkiewicz, 1993). W tej liczbie istotną grupę stanowią związki organiczne, mające w swojej budowie zamiast atomu lub atomów wodoru jeden lub kilka chlorowców (Cl,Br, J, F), określane jako: chlorowcoorganiczne, chlorowcopochodne, halogenowe. ich obecność w wodach powierzchniowych jest skutkiem dość powszechnego jeszcze wysiewania na pola uprawne i lasy chlorowcoraganicznych związków ochrony roślin, odprowadzania ścieków z zakładów chemii organicznej oraz ścieków komunalnych z miast, w których woda uzdatniana jest poprzez chlorowanie, inflitrację odcieków z wysypisk oraz krążenie w środowisku związków halogenoorganicznych emitowanych do atmosfery podczas spalania odpadów komunalnych i przemysłowych, a także ulatniających się ze wszelkiego rodzaju tworzyw sztucznych. W wodach wielu jezior i rzek stwierdza się podwyższone stężenia m.in. związków grupy polichlorobifenyli—PCB's, polichloroterfenyli — PCT's, chlorowanych pestycydów, dioksyn, furanów oraz trihalometanów THM (Bojakowska, 1994). Szacuje się, że w wyniku uzdatniania wody z użyciem chloru powstaje od 2000 do 3000 związków chloropochodnych (Nawrocki, 1993). Z produkowanych rocznie na świecie 10 kg związków chlorowcoorganicznych przypadających na 1 mieszkańca globu, 9 kg stanowią lotne związki chlorowcopochodne (ich źródłem są najczęściej rozpuszczalniki, środki myjące i odtłuszczające), pozostałe środki ochrony roślin i produkty dezynfekcji wody. Gromadzeniu się substancji chlorowcopochodnych w środowisku sprzyja ich stosunkowo duża trwałość. Przeciętny czas biologicznego rozkładu tych związków w wodach i glebach, przekracza 2 lata (Namieśnik, 1992). Według opinii toksykologów —opartej głównie na dowodach pośrednich— większość opisanych związków i substancji ma toksyczny, mutagenny i kancerogenny charakter oraz zdolność do biologicznej kumulacji (Namieśnik & Jaśkowski, 1995). Wiele związków, spośród licznej grupy chlorowcopochodnych, jest znanych i na obbecnym poziomie techniki analitycznej identyfikowanych i oznaczonych. Jednak razem z nimi występują organiczne składniki chemiczne o dotąd nie rozpoznanej strukturze.
15	Wyliczone tu, konkretnie istniejące i działające sieci są jednoznacznym potwierdzeniem tezy o możliwości istnienia sieci tylko w wypadku powiązania bibliotek z konkretnym organem administracyjnym, sprawującym nad nimi nadzór i regulującym ich sprawy organizacyjne, kadrowe, budżetowe, a także nadającym ogólny kierunek ich działalności, zgodny z potrzebami społecznymi. Czekamy zatem na ustawę, która w ten właśnie sposób ujmowałaby sprawę sieci, akceptując dokonaną zgodnie z wymaganiami życia decentralizacją zarządzania bibliotekami. Czekamy na ustawę, która mówiłaby o resortowym podziale bibliotek, przy czym w ramach jednego resortu dopuszczałaby w razie potrzeby równoczesne działanie sieci bibliotek różnego rodzaju. Przykładu dostarczają: sieć bibliotek szkolnych i sieć bibliotek pedagogicznych w resorcie oświaty. Są jednak sprawy, którym musza być podporządkowane wszystkiesieci resortowe. Do spraw tych należy m. in. racjonalna gospodarka zasobami bibliotecznymi i wzajemne uzupełnianie się świadczeń bibliotek na rzecz społeczeństwa. Sieci resortowe nie mogą stanowić - tak jak dziś stanowią - zamkniętych kręgów, izolujących się od potrzeb i działania sieci innych resortów. Nie można też opierać międzyresortowej współpracy bibliotek wyłącznie na inicjatywie samych bibliotekarzy. Zobowiązanie do tej współpracy powinno się znaleźć w ustawie, ale samo zobowiązanie też nie wystarczy. Musi istnieć organ państwowy wyposażony w kompetencje ośrodka kierującego tą współpracą i odpowiedzialnego za nią. Takim właśnie organem jest od 1951 r. Ministerwstwo Kultury i Sztuki, tylko, że przy wielu okazjach wielu reorganizacji tego resortu zapomniano o tym fakcie.
16	W dwudziestoleciu międzywojennym działania językoznawców były skierowane na normalizowanie i kodyfikowanie polszczyzny (w jej odmianie niegwarowej, nazywanej wówczas - literacką lub kulturalną). Zabiegi te spotykały się z pełną akceptacją zarówno ze strony władz, jak i społeczeństwa - połączonych wspólną dążnością do odbudowania niepodległego i suwerennego państwa polskiego. Istniejące od dawna nieliczne róznice językowe, zwłaszcza w wymowie (np. krakowska i poznańska międzywyrazowa fonetyka udźwięczniająca (typ: brad͜ojca⁷) wobec warszawskiej - ubezdźwięczniającej (typ: brat͜ojca); krakowskie i poznańskie Ƞ tylnojęzykowe na granicy morfemów (typ: paniȠeka z okieȠka) wobec odmiennej wymowy warszawskiej (typ: panienka z okienka); krakowska i poznańska wymowa grup spółgłoskowych strztrzjak szcz-, cz- (typ: szczelinica, czy, czeba) wobec odmiennej wymowy warszawskiej (typ: strzelnica, trzy, trzeba, wymawiane jako: stszelnica, tszy, tszeba), a także liczniejsze różnice słownikowe (np. krakowskie: poziomki, ostrężyny, borówki, porzeczki, bławatek, bratek, czerstwy (chleb), płytki, ścierać prochy; warszawskie: czerwone jagody/poziomki, jeżyny, czarne jagody, porzeczki, chaber, bratek, stary,suchy(chleb),płytki, ścierać kurze; poznańskie: czerwone jagody, jeżyny, czarne jagody, świętojanki, modrak, macoszka, stary, suchy (chleb), miałki, ścierać kurze⁸ - uznawano za ograniczony i dopuszczalny margines odrębności regionalnych, stanowiących po części konsekwencję izolacji poszczególnych ziem polskich w okresie długotrwałych zaborów. Poza tym polszczyzna był ujęta w zasady normy (literackiej, kulturalnej, poprawnej), obowiązującej tych wszystkich, którzy uzyskali określony stopień wykształcenia (od tzw. małej matury wzwyż). A zatem taka odmiana języka była używana we wszystkich okolicznościach oficjalnych i publicznych (w szkołach, uczelniach, urzędach, kościele, prasie, teatrze, przemówinieach itp.⁹). Posługiwano się nią również w kontaktach prywatnych (w domach, w towarzystwie). Znamienna właściwością ówczesnych stosunków językowych było wyraźne przeciwstawianie tego, co poprawne, temu, co uznawano za błąd. Każdy mógł więc i powinien przyswoić sobie w rodzinie i w szkole od razu poprawne elementy języka. Istniała też presja środowiska, wpływa-
17	Oprócz zrostów o pionowo usytuowanej płaszczyźnie granicznej (płaszczyźnie zrostu kryształów), w warstwie a pojawiają się masy chaotycznie rozrzuconych wielkich (powyżej 15 cm) kryształów przypominających wyglądem fragmenty skrzydeł zrostów. Osady te nazywa autor gipsami szklicowymi o teksturze bezładnej (ryc. 1). Pomiędzy kryształami wystepuję wtrącenia i przewarstwienia iłu, a niekiedy znaczniejsze jego zdeformowane soczewy. Kryształy wykazujące szkieletową budowę są skruszone i poprzełamywane, prawdopodobnie w wyniku nacisków kompakcyjnych. Wśród nich spotykane są niewielkie, choć czasami osiągające wymiary kilkudziesięciu centymetrów, zrosty o płaszczyźnie granicznej nachylonej do warstwowania bądź leżącej prawie poziomo. Najliczniejsze są one w strefie przejściowej do gipsów szklicowych, zbudowanych z pionowo ustawionych kryształów. Znajdujące się tu zrosty mają swe położone u góry skrzydła silnie rozwinięte i bardzo wielkie (ryc. 4). Gipsy szklicowe o teksturze bezładnej występują w stropie warstwy a (ryc. 1), w strefach o miąższości kiludziesięciu centymetrów (w Borkowie i Chwałowicach do 1,5 m). Czasami pojawiają się również w jej spągu, stowarzyszone z opisanymi strukturami obciążeniowymi. Osady podobne znane są z gipsów rejonu śródziemnomorskiego (1, 12, 16, 19, 21). W przeciwieństwie do gipsów szklicowych zbudowanych z pionowo ustawionych zrostów, które rosły gęsto, jeden przy drugim, rywalizując ze sobą o wolną przestrzeń, zazębiając się i tworząc zwarty poziom, w opisanych powyżej utworach kryształy wzrastały pojedynczo lub jako izolowane grupy. Pojawiające się w górnej części warstwy a zrosty o nachylonych płaszczyznach granicznych i silnie rozrośnietych górnych skrzydłach (ryc. 4) znamionują zmniejszoną gestość zalążkowania (12). Powyżej leżące kryształy tworzyły się już oddzielnie, z reguły nie osiagając wielkich rozmiarów. W czasie ich powstawania trwała intensywna sedymantacja iłu. Kryształy roznące na powierzchni lub wśród iłu łatwo wywracały się pod wpływem swego ciężaru i kontynuowały rozwój w niezorientowanych, nietypowych pozycjach, tworząc w efekcie beładnie nagromadzone masy (15, 21, 26). Do przewracania się kryształów, a być może ich krótkiego transportu, mogły przyczynić się prady lub falowanie. Prądy mogły
18	Strzał padł niespodzianie pod bardzo ostrym kątem; piłka, odbiwszy się w górnym prawym rogu, spadła na linji bramkowej i stąd natychmiast wybił ją obrońca, co utrudniło